دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC) در تازه‌ترین گزارش خود هشدار داده است که با وجود کاهش چشمگیر تولید تریاک در افغانستان در دو سال گذشته، نشانه‌هایی از بازگشت تدریجی این کشت در سال ۲۰۲۴ مشاهده شده است. هم‌زمان، گرایش به مصرف مواد صنعتی نظیر مت‌آمفتامین نیز در حال افزایش است و سیستم درمان اعتیاد در کشور را با بحران روبه‌رو ساخته است.
بر اساس گزارش، تولید تریاک پس از ممنوعیت کشت آن توسط حکومت طالبان در سال ۲۰۲۲، از حدود ۶٬۲۰۰ تُن به ۳۳۳ تُن در سال ۲۰۲۳ کاهش یافته بود؛ اما در سال ۲۰۲۴ دوباره با ۳۰ درصد افزایش به حدود ۴۳۳ تُن رسید. هرچند این مقدار همچنان بسیار پایین‌تر از سطح پیش از ممنوعیت است، کارشناسان آن را نشانه‌ای از احیای تدریجی این تجارت می‌دانند.
قیمت تریاک در بازار افغانستان به رکورد تاریخی رسیده است؛ هر کیلوگرم آن به حدود ۷۵۰ دلار معامله می‌شود که تقریباً ۱۰ برابر نرخ آن در سال ۲۰۲۲ است. ذخایر باقی‌مانده از سال‌های قبل – که برآورد می‌شود تا ۱۳٬۲۰۰ تُن برسند – همچنان به قاچاقچیان امکان تأمین بازارهای جهانی را می‌دهند و می‌توانند تا سال ۲۰۲۷ ادامه یابند.
در کنار این تحولات، مصرف مواد صنعتی به‌ویژه مت‌آمفتامین در حال افزایش است. UNODC هشدار داده که افزایش مصرف این نوع مواد، بار زیادی را بر سیستم بهداشتی ضعیف افغانستان تحمیل کرده است. در حال حاضر، ۸۲ مرکز درمان اعتیاد در ۳۲ ولایت فعال هستند، اما تنها ۱۷ درصد از آن‌ها مخصوص زنان است و بیش از ۷۰ درصد آن‌ها در ظرفیت کامل فعالیت می‌کنند. بسیاری از این مراکز حتی به داروی نالوکسون، برای درمان مسمومیت با اوپیوئیدها، دسترسی ندارند.
کاهش شدید درآمد کشاورزان – از حدود ۱٫۳۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ به تنها ۱۱۰ میلیون دلار در ۲۰۲۳ – فشار اقتصادی فراگیری را در مناطق روستایی افغانستان به وجود آورده است. بسیاری از کشاورزان که منبع معیشت‌شان از بین رفته، فاقد گزینه‌های جایگزین پایدار هستند.
سازمان ملل در این گزارش تأکید کرده است که مقابله با بحران مواد مخدر در افغانستان نیازمند یک رویکرد چندجانبه است که شامل برنامه‌های جایگزین اقتصادی برای کشاورزان، حمایت از خدمات درمان اعتیاد، مبارزه با قاچاقچیان سازمان‌یافته و توجه ویژه به مصرف فزاینده مواد صنعتی باشد.