چهار سال پس از بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان، نهادهای بین‌المللی از جمله دیده‌بان حقوق بشر، نسبت به افزایش سرکوب، محدودیت‌های شدید بر زنان و دختران، و وخامت بی‌پیشینه وضعیت انسانی در این کشور هشدار داده‌اند.
براساس گزارش تازه‌ی دیده‌بان حقوق بشر، طالبان از زمان تسلط در ۱۵ اگست ۲۰۲۱ تاکنون، سرکوب‌های سازمان‌یافته‌ای را بر جامعه افغانستان تحمیل کرده‌اند که ابعاد آن از منع آموزش دختران فراتر رفته و شامل بازداشت خبرنگاران، سلب آزادی بیان، و ایجاد فضای وحشت عمومی می‌شود.
نقض سیستماتیک حقوق زنان و دختران
یکی از برجسته‌ترین جنبه‌های این گزارش، تأکید بر آزار جنسیتی و نقض شدید حقوق زنان و دختران است. طالبان از زمان قدرت‌گیری، آموزش دختران بالاتر از صنف ششم و تحصیل زنان در دانشگاه‌ها را ممنوع کرده‌اند. افزون بر آن، زنان از کار، سفر بدون محرم، و حضور آزادانه در فضاهای عمومی منع شده‌اند؛ وضعیتی که دسترسی آنان به خدمات صحی و کمک‌های بشری را به‌شدت محدود کرده است.
در ۸ جولای ۲۰۲۵، محکمه بین‌المللی جزایی، هبت‌الله آخندزاده رهبر طالبان و عبدالحکیم حقانی قاضی‌القضات این گروه را به اتهام ارتکاب جنایت علیه بشریت به دلیل «آزار جنسیتی» تحت پیگرد قرار داده و حکم بازداشت بین‌المللی صادر کرده است.
اجرای قانون سخت‌گیرانه «امر به معروف»
طالبان به شدت بر قانون «امر به معروف و نهی از منکر» که در سال ۲۰۲۴ تصویب کردند، پافشاری می‌کنند. این قانون قواعدی سفت و سخت درباره پوشش و رفتار اجتماعی وضع کرده و کمیته‌های محلی طالبان با یورش به دفاتر، تلاشی موبایل‌ها، و بازرسی مردم در جاده‌ها، آن را تطبیق می‌کنند.
بر اساس گزارش، افرادی به اتهام پخش موسیقی، پوشش “نامناسب” یا اختلاط مردان و زنان در محیط کار، بازداشت شده‌اند. این وضعیت فشار روانی، ترس و محدودیت‌های روزمره را بر زندگی مردم به‌ویژه زنان افزوده است.
وخامت بحران انسانی و اخراج گسترده پناهندگان
افغانستان اکنون با یکی از بدترین بحران‌های انسانی جهان مواجه است. قطع کمک‌های جامعه جهانی، به‌ویژه از سوی ایالات متحده در دوره‌ی ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، و بازگشت حدود ۱.۹ میلیون پناهجو از ایران و پاکستان، فشار بی‌سابقه‌ای بر منابع محدود داخلی وارد کرده است.
تنها در ماه جولای، آلمان ۸۱ افغان را به کابل دیپورت کرد. در همین حال، ایالات متحده با لغو برنامه‌های بشردوستانه، تعلیق پذیرش پناهنده و درج افغانستان در فهرست کشورهای ممنوع‌السفر، هزاران افغان را در وضعیت بی‌سرنوشت قرار داده است.
سازمان ملل اعلام کرده که دست‌کم ۴۰۰ مرکز صحی به دلیل کمبود بودجه بسته شده‌اند و بیش از ۲۳ میلیون نفر در کشور به کمک غذایی نیاز دارند. سوء‌تغذیه در میان کودکان و نابودی برنامه‌های آموزش آنلاین برای دختران از پیامدهای مستقیم این بحران است.
خاموشی رسانه‌ها و سانسور گسترده
رسانه‌های داخلی تحت قوانین سخت‌گیرانه‌ی طالبان فعالیت می‌کنند. نشر تصاویر انسان‌ها و مطالبی که «برخلاف اسلام» تلقی شود ممنوع شده است. خبرنگاران می‌گویند برای حفظ امنیت خود، مجبور به خودسانسوری شده‌اند.
درخواست جهانی برای پاسخ‌گویی
یک ائتلاف متشکل از نهادهای حقوق بشری افغان و بین‌المللی، بار دیگر از شورای حقوق بشر سازمان ملل خواسته‌اند تا یک مکانیزم مستقل و جامع برای مستندسازی و پیگرد نقض حقوق بشر در افغانستان ایجاد کند. دیده‌بان حقوق بشر از اتحادیه اروپا خواسته است تا در قطعنامه سالانه ماه سپتامبر، طرح ایجاد این مکانیزم را پیش‌کش کند.
فرشته عباسی، پژوهشگر دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید:
»چهار سال پس از تسلط طالبان، پیامدهای جهانی این فاجعه روشن‌تر از همیشه است. دولت‌ها باید همزمان با فشار بر طالبان برای پایان نقض حقوق بشر، به بحران انسانی در افغانستان پاسخ دهند. هیچ کشوری نباید افغان‌ها را به اجبار بازگرداند. «