در روزهایی که جهان بیش از هر زمان دیگری با آثار ویرانگر تغییرات اقلیمی دست‌وپنجه نرم می‌کند، سازمان ملل متحد بار دیگر زنگ خطر را به صدا درآورد. آنتونیو گوترش، دبیرکل این نهاد، با تاکید بر پایان دادن به عصر سوخت‌های فسیلی، از آغاز «عصر نوین انرژی» سخن گفت. اما این پیام برای کشوری مانند افغانستان، تنها یک توصیه جهانی نیست؛ بلکه واقعیتی است که آینده‌ی حیات و ثبات در آن کشور را تعیین می‌کند.
دفتر سازمان ملل در افغانستان، در واکنش به این فراخوان، از آن استقبال کرد و نوشت که برای افغانستان، «گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر یک ضرورت حیاتی» است. اندریکا راتواته، معاون نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل و هماهنگ‌کننده کمک‌های بشردوستانه در افغانستان، هشدار داد: «بحران اقلیمی دیگر آینده‌ای نگران‌کننده نیست، بلکه هم‌اکنون در افغانستان حضور دارد و بر زندگی، معیشت و منابع طبیعی مردم تأثیر می‌گذارد.»
کشوری با سهم اندک در گرمایش زمین، اما قربانی اصلی آن
افغانستان یکی از کشورهایی است که کمترین سهم را در انتشار گازهای گلخانه‌ای دارد، اما در عین حال، بنا بر گزارش‌های سازمان ملل، در زمره ۱۰ کشور نخست جهان از نظر آسیب‌پذیری در برابر تغییرات اقلیمی قرار گرفته است. پدیده‌هایی مانند خشکسالی‌های پی‌درپی، سیلاب‌های ناگهانی، بارندگی‌های نامنظم و کاهش منابع آبی اکنون به بخشی از زندگی روزمره در افغانستان تبدیل شده‌اند.
وابستگی شدید جامعه افغانستان به کشاورزی سنتی و منابع طبیعی باعث شده که کوچک‌ترین اختلال اقلیمی، به فاجعه‌ای اقتصادی و انسانی تبدیل شود. با توجه به اینکه بخش بزرگی از جمعیت به معیشت وابسته به زمین و آب متکی هستند، تغییرات اقلیمی عملاً زیرساخت‌های معیشتی جامعه را در هم می‌شکند.
فرصت پنهان در بحران
در کنار همه چالش‌ها، یک واقعیت دیگر نیز وجود دارد: افغانستان از پتانسیل بالای انرژی‌های تجدیدپذیر برخوردار است. منابع عظیم انرژی خورشیدی و بادی در بسیاری از نقاط کشور قابل دسترس‌اند. اما بی‌ثباتی سیاسی، نبود سرمایه‌گذاری‌های خارجی و ضعف زیرساخت‌های اقتصادی، مانع بهره‌برداری از این فرصت شده است.
اندریکا راتواته در این زمینه تاکید کرده که اگر تدابیر لازم اتخاذ نشود، نه تنها افغانستان، بلکه ثبات منطقه و جهان نیز در معرض تهدید قرار خواهد گرفت. او خواستار حمایت جدی بین‌المللی از پروژه‌های درازمدت انرژی پاک در افغانستان شد و این را کلیدی برای نجات آینده‌ی کشور دانست.
آیا جهان به مسئولیت خود عمل خواهد کرد؟
با توجه به اینکه بحران اقلیمی یک پدیده جهانی است و افغانستان یکی از قربانیان اصلی آن به‌شمار می‌رود، کارشناسان بر ضرورت تحقق عدالت اقلیمی تاکید می‌کنند. این بدان معناست که کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته باید نه‌تنها از نظر مالی، بلکه از نظر فنی و سیاسی نیز از کشورهایی مانند افغانستان حمایت کنند تا آنها بتوانند از انرژی پاک بهره‌برداری کرده و مسیر توسعه پایدار را در پیش بگیرند.
این در حالی است که شرایط کنونی افغانستان، به‌ویژه تحت حاکمیت طالبان، بسیاری از نهادهای بین‌المللی را در وضعیت تردید و تعلیق نگه داشته است. اما اگر جامعه جهانی واقعاً به دنبال مبارزه با بحران اقلیم است، نمی‌تواند افغانستان را نادیده بگیرد.